Είναι γνωστό ότι το χάσμα μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας (Ε&Κ) είναι υπαρκτό και επίμονο. Προκειμένου να δώσει στις χώρες που υστερούν τη δυνατότητα να αναδείξουν το δυναμικό τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζει ειδικά μέτρα που είναι γνωστά ως «μέτρα διεύρυνσης» της συμμετοχής. Με τα μέτρα αυτά, επιδιώκει να βελτιώσει την πρόσβαση των χωρών αυτών σε βασικά χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ. Ωστόσο, σε έκθεση που δημοσίευσε σήμερα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο διαπιστώνει ότι το κλειδί για την επίτευξη πραγματικής προόδου βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των εθνικών κυβερνήσεων, οι οποίες πρέπει να τοποθετήσουν την Ε&Κ στην κορυφή της ατζέντας τους, αν θέλουν να τονώσουν τις επενδύσεις και να επιταχύνουν τις μεταρρυθμίσεις. Τα μέτρα διεύρυνσης δίνουν απλώς το εναρκτήριο λάκτισμα: από μόνα τους δεν είναι αρκετά ισχυρά για να προκαλέσουν τις αναγκαίες αλλαγές στα εθνικά «οικοσυστήματα» Ε&Κ.
Η συμμετοχή στα πολυετή προγράμματα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ βασίζεται στην αριστεία. Αυτό σημαίνει ότι επιλέγονται μόνον οι καλύτερες προτάσεις. Ως αποτέλεσμα, ερευνητές και δημιουργοί καινοτομίας από χώρες με χαμηλές επιδόσεις, δηλαδή από εκείνες με τα λιγότερο ανεπτυγμένα οικοσυστήματα Ε&Κ, αντιμετωπίζουν δυσκολίες όταν πρέπει να ανταγωνιστούν ομολόγους τους από χώρες με καλύτερες επιδόσεις. Αυτό μειώνει τις πιθανότητες να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή τους στα προγράμματα, κάτι που με τη σειρά του περιορίζει τις δυνατότητες των χωρών τους να καλύψουν τα ελλείμματά τους στον τομέα αυτό. Προκειμένου να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο, η ΕΕ θέσπισε μέτρα για τη διεύρυνση της συμμετοχής στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα «Ορίζων 2020», το οποίο κάλυψε την περίοδο 2014-2020. Τα μέτρα αυτά απευθύνονταν στις 13 χώρες που προσχώρησαν στην ΕΕ από το 2004, καθώς και στο Λουξεμβούργο και στην Πορτογαλία.
«Αν θέλουμε να αξιοποιηθεί το δυναμικό της ΕΕ και να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ πρωτοπόρων και ουραγών στον τομέα της καινοτομίας, οι ερευνητές και οι ερευνήτριες από ολόκληρη την ΕΕ πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επωφελούνται από τα χρηματοδοτικά προγράμματά της», δήλωσε η Ivana Maletić, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδια για την έκθεση. «Η Επιτροπή βοηθά τις χώρες με χαμηλές επιδόσεις να καλύψουν το χαμένο έδαφος, αλλά η στήριξή της δεν είναι πανάκεια: μπορεί να λειτουργήσει μόνο ως καταλύτης για αλλαγή. Για να σπάσει ο φαύλος κύκλος, τα κράτη μέλη πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν.»