Trybunał jest zewnętrznym kontrolerem UE. Jego działania kontrolne koncentrują się na sprawozdawczości finansowej UE, jak również na wykonaniu budżetu UE oraz realizacji polityk unijnych. Podobnie jak inne najwyższe organy kontroli Trybunał przeprowadza trzy rodzaje kontroli: kontrole finansowe, kontrole zgodności i kontrole wykonania zadań.
Rodzaje kontroli
Poszczególne rodzaje kontroli mają różne cele i skupiają się na innych zagadnieniach. Dana kontrola może łączyć w sobie elementy różnych rodzajów kontroli.
Kontrola finansowa
Typowe pytania kontrolne: Czy sprawozdania finansowe są kompletne i poprawne (wiarygodne)? Czy przedstawiają rzetelnie sytuację finansową, wyniki i przepływy pieniężne za dany rok, zgodnie z obowiązującymi zasadami sprawozdawczości finansowej?
Kontrola zgodności
Typowe pytania kontrolne: Czy transakcje UE po stronie dochodów i wydatków zostały poprawnie wyliczone i są zgodne z wymogami właściwych ram prawnych i regulacyjnych?
Kontrola wykonania zadań
Typowe pytania kontrolne: Czy środki UE zostały optymalnie wykorzystane? Czy środki są wydatkowane tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne (oszczędność)? Czy wyniki są osiągane przy zaangażowaniu możliwie najmniejszych zasobów (wydajność)? Czy cele wydatkowania lub polityki są realizowane (skuteczność)?
Etapy procesu kontroli
Kontrole prowadzone przez Trybunał są skomplikowane, mają charakter techniczny i wymagają znacznych nakładów. Doboru tematów kontroli dokonuje się na podstawie oceny ryzyka, interesu publicznego oraz oczekiwanego oddziaływania, mając na celu maksymalne wykorzystanie zasobów Trybunału. Główne etapy procesu kontroli obejmują:
planowanie prac w perspektywie rocznej i wieloletniej (ustalenie priorytetów kontrolnych na podstawie wyników analizy ryzyka i polityki oraz wyznaczenie głównego kierunku strategii Trybunału);
analizę przedkontrolną (ocenę wykonalności proponowanego zadania kontrolnego oraz jego oddziaływania);
ramowy program kontroli (określenie szczegółowych etapów kontroli, aby zapewnić wydajność i skuteczność całego procesu);
prace kontrolne w terenie (uzyskanie bezpośrednich dowodów kontroli w trakcie wizyt na miejscu w instytucjach, agencjach i organach zdecentralizowanych UE, w organach administracji krajowej lub u innych odbiorców środków UE);
uzgodnienie faktów z jednostką kontrolowaną (sprawdzenie faktów z jednostką objętą kontrolą i potwierdzenie zasadności ustaleń);
publikację sprawozdania z kontroli (przedstawienie ustaleń, wniosków i zaleceń wraz z odpowiedziami jednostki kontrolowanej);
monitorowanie działań podjętych w następstwie kontroli (sprawdzenie po dwóch lub trzech latach, w jakim zakresie zrealizowano zalecenia).
Sprawozdania z kontroli
W sprawozdaniach z kontroli Trybunał w sposób jasny i zwięzły przedstawia swoje ustalenia, wnioski i zalecenia, a także odpowiedzi skontrolowanych jednostek. Sprawozdania zapewniają transparentność procesu kontroli i stanowią ważne ogniwo łańcucha rozliczalności UE. Są one wykorzystywane przez Parlament Europejski i Radę w ramach corocznej procedury udzielenia absolutorium w celu rozliczenia zarządzających budżetem UE.
Pomoc w zwalczaniu nadużyć finansowych na szkodę budżetu UE
Za zwalczanie nadużyć finansowych w UE i ochronę unijnych interesów finansowych odpowiedzialny jest Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Zgodnie z decyzją Trybunału nr 43-2017 (w której określono warunki współpracy z OLAF) Trybunał informuje OLAF o wszelkich przypadkach podejrzenia nadużycia finansowego, korupcji lub innej nielegalnej działalności przynoszącej szkodę interesom finansowym UE. Takie przypadki mogą wystąpić w trakcie prac kontrolnych prowadzonych przez Trybunał lub zostać zgłoszone przez osoby trzecie.
Więcej informacji