De editie van dit jaar van het controlecompendium is gewijd aan de uitdagingen in verband met de COVID-19-pandemie, die ten grondslag ligt aan een van de meest ontwrichtende gezondheidscrises die de wereld ooit heeft doorgemaakt en die grote gevolgen heeft voor de samenleving, de economie en burgers overal ter wereld. Het compendium verschaft informatie over de gevolgen van en de respons op de pandemie op nationaal en supranationaal niveau en biedt een overzicht van de relevante controlewerkzaamheden die in 2020 zijn uitgevoerd en waarover verslagen zijn gepubliceerd door de hoge controle-instanties van de EU (HCI’s van de EU).
De COVID-19-pandemie heeft een multidimensionale crisis veroorzaakt die nagenoeg alle domeinen van het openbare en privéleven heeft getroffen, of het nu gaat om volksgezondheid, economische activiteit, arbeid, onderwijs of overheidsfinanciën. De gevolgen voor de EU en de lidstaten zijn aanzienlijk, ontwrichtend en zeer asymmetrisch. De timing, de omvang en de precieze aard van deze gevolgen en de respons daarop lopen sterk uiteen in de EU, maar ook op regionaal en soms zelfs lokaal niveau, wat betreft volksgezondheid, economische activiteit, arbeid, onderwijs en overheidsfinanciën.
Op de meeste terreinen die zwaar zijn getroffen door de pandemie heeft de EU slechts een beperkte bevoegdheid om op te treden. Dit is deels te verklaren door het feit dat de EU niet exclusief bevoegd is voor volksgezondheid, en deels door het feit dat de lidstaten weinig voorbereid waren en aanvankelijk niet tot een consensus kwamen over een gemeenschappelijke respons. Door het ontbreken van een gecoördineerde aanpak hebben de nationale en regionale overheden onafhankelijk van elkaar gehandeld bij het nemen van preventie- en inperkingsmaatregelen, bij het aanschaffen van apparatuur en bij het opzetten van herstelpakketten en regelingen voor het behoud van banen om de sociaaleconomische gevolgen te verzachten. Niettemin lijken de EU en de lidstaten na een moeilijke start beter samen te werken om de gevolgen van de crisis te beperken.
De HCI’s van de EU, d.w.z. de HCI’s van de lidstaten en de Europese Rekenkamer (ERK), reageerden onmiddellijk op de huidige crisis en hebben snel tal van controle- en monitoringactiviteiten ondernomen. Naast de 48 in 2020 afgeronde controleactiviteiten zijn er nog meer dan 200 andere controleactiviteiten gaande of gepland, die in 2021 of 2022 zullen worden afgerond. Het compendium bevat samenvattingen van 17 (van de 48) in 2020 gepubliceerde verslagen, die vijf prioritaire gebieden bestrijken: volksgezondheid, digitalisering, sociaaleconomische respons, overheidsfinanciën en risico’s, en de algemene respons op verschillende overheidsniveaus. Het is gebaseerd op de resultaten van controles die zijn uitgevoerd door de HCI’s van België, Cyprus, Duitsland, Letland, Litouwen, Nederland, Portugal, Roemenië, Slowakije, Zweden en de ERK.
Controlecompendium Contactcomité over de respons op COVID-19