Potrzeba zewnętrznej kontroli nad finansami UE

W momencie utworzenia Wspólnoty Europejskiej powołano niewielką radę obrachunkową, która miała kontrolować wspólnotowe finanse. Wraz z upływem czasu budżet Wspólnoty jednak wzrósł, a odpowiedzialność za kontrolowanie budżetu przejął Parlament Europejski. Stało się jasne, że wspomniana rada nie dysponuje uprawnieniami i zasobami koniecznymi do realizacji niezbędnych zadań kontrolnych.

Trybunał jako „finansowe sumienie” Wspólnoty Europejskiej

Na niedostatki ówczesnych wspólnotowych rozwiązań w zakresie kontroli zwrócił uwagę przewodniczący Komisji Kontroli Budżetowej Parlamentu Europejskiego Heinrich Aigner. Jego zdaniem konieczne było powołanie prawdziwie niezależnego zewnętrznego organu kontrolnego. W konsekwencji utworzono Europejski Trybunał Obrachunkowy, który został powołany 22 lipca 1975 r. na mocy traktatu brukselskiego. Od momentu rozpoczęcia działalności w październiku 1977 r. ma on swoją siedzibę w Luksemburgu. Prezes Trybunału Sprawiedliwości Hans Kutscher określił go wówczas mianem finansowego sumienia Wspólnoty Europejskiej.

Trybunał staje się instytucją unijną

Europejski Trybunał Obrachunkowy został podniesiony do rangi pełnoprawnej instytucji europejskiej 1 listopada 1993 r. wraz z wejściem w życie traktatu z Maastricht. Fakt, że Trybunał znalazł się na równi z Komisją, Radą i Parlamentem, wzmocnił jego niezależność i pozycję. Traktat z Maastricht nałożył również na Trybunał obowiązek wydawania co roku poświadczenia wiarygodności w zakresie rozliczeń UE oraz legalności i prawidłowości transakcji leżących u ich podstaw.

Poszerzenie uprawnień kontrolnych Trybunału

Rola Trybunału została wzmocniona w 1999 r. wraz z wejściem w życie traktatu amsterdamskiego, który rozszerzył jego uprawnienia kontrolne na kolejne obszary polityki i oficjalnie określił zadania w walce z nadużyciami finansowymi.

Początki ściślejszej współpracy z państwami członkowskimi

W traktacie nicejskim z 2001 r. podkreślono znaczenie współpracy Trybunału z krajowymi organami kontroli poszczególnych państw członkowskich.

Traktat z Lizbony, który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., potwierdził mandat Trybunału. Ponadto wprowadził zmiany w sposobie zarządzania środkami UE oraz ich kontrolowania, wzmacniając uprawnienia budżetowe Parlamentu Europejskiego i podkreślając odpowiedzialność państw członkowskich za wykonanie budżetu.

Rozwój Trybunału w odpowiedzi na potrzeby rozszerzającej się UE

Wraz ze zmianami w UE zmieniała się również struktura Trybunału. W 1977r. liczył on dziewięciu członków i zatrudniał 120 pracowników. Obecnie ma 27 członków oraz niemal 900 pracowników ze wszystkich państw członkowskich.

Od momentu utworzenia w 1977 r. Trybunał przyczynia się do poprawy zarządzania finansami UE dzięki wysokiej jakości publikacjom dotyczącym istotnych bieżących zagadnień. W czasie jego funkcjonowania UE przyjęła nowe państwa członkowskie, otrzymała nowe obowiązki, objęła swoim budżetem nowe obszary i utworzyła nowe organy na szczeblu europejskim. Wszystkie te procesy są uwzględniane w pracach Trybunału.

Liczba publikacji Trybunału istotnie się zwiększyła od momentu powstania instytucji. W pierwszym roku działania Trybunał wydał dwie opinie, a obecnie publikuje co roku sprawozdania roczne, poświadczenia wiarygodności, specjalne sprawozdania roczne, sprawozdania specjalne, opinie i przeglądy. W ostatnich latach Trybunał zaczął przykładać większą wagę do kontrolowania wyników polityk UE, a także położył nacisk na doradzanie, w jaki sposób wyniki te można poprawić.