In relatief korte tijd heeft de Europese Commissie een controlesysteem opgezet voor het belangrijkste fonds voor het herstel na COVID-19: de herstel- en veerkrachtfaciliteit (Recovery and Resilience Facility, RRF), waarmee 724 miljard EUR gemoeid is. De auditors van de Europese Rekenkamer (ERK) hebben de opzet van dit controlesysteem onderzocht. Zij stelden daarbij een zekerheids- en verantwoordingskloof vast in de bescherming van de financiële belangen van de EU. De lidstaten zijn verplicht te controleren of door de RRF gefinancierde investeringsprojecten voldoen aan de EU- en nationale regels. De Commissie beschikt vanuit de eigen werkzaamheden echter over weinig geverifieerde informatie waaruit blijkt of en hoe deze nationale controles worden uitgevoerd. Zonder de zekerheid dat deze regels worden nageleefd, is er op EU-niveau een gebrek aan verantwoording.
De Commissie verleent via de RRF financiële steun op basis van een nieuwe methode: zij betaalt de middelen uit aan de EU-lidstaten nadat is vastgesteld dat deze voldoen aan de vooraf overeengekomen doelstellingen in hun nationale herstelplannen, blijkens behaalde mijlpalen en streefdoelen. Hiertoe heeft de Commissie een uitgebreide reeks controles ingesteld om de gegevens te verifiëren die landen verstrekken om aan te tonen dat zij hun mijlpalen en streefdoelen hebben bereikt. Voor door de RRF gefinancierde investeringsprojecten is naleving van de relevante EU- en nationale regels echter geen voorwaarde voor betaling, zoals wel het geval is voor andere EU-financieringsprogramma’s. De naleving van deze regels maakt evenmin deel uit van de controles door de Commissie van de betalingsverzoeken van de lidstaten.
“Burgers zullen alleen vertrouwen hebben in nieuwe EU-financieringsmethoden als zij ervan op aan kunnen dat hun geld goed wordt besteed”, aldus ERK-president Tony Murphy. “Momenteel bestaat er een kloof op het gebied van de zekerheid die de Commissie kan bieden voor het belangrijkste fonds voor het herstel na
COVID-19, evenals een gebrek aan verantwoording op EU-niveau.”